"We współpracy z Bogiem..."

Recenzja książki „We współpracy z Bogiem - wiara, duchowość i etyka społeczna Żydów” Byrona L. Sherwina.

 

Na półkach księgarskich i bibliotecznych można odnaleźć wiele pozycji literackich poświęconych judaizmowi przedstawiających odmienne spojrzenia na historię i kulturę narodu żydowskiego. Autorami tych publikacji są wybitni ludzie nauki: świecy i duchowni, a także ludzie zafascynowani historią, kultura, tradycją i religią Żydów. Bardzo trudno jest wybrać wśród tylu propozycji tą jedną, która by zaspokoiła całkowicie każdego czytelnika, a przy tym poprawnie, odpowiednio i jednoznacznie przedstawiała sprawy dotyczące judaizmu. Omówienie w jednej pozycji literackiej tak obszernej tematyki jest po prostu niemożliwe.

Jako temat swojej pracy semestralnej wybrałam książkę pod tytułem „We współpracy z Bogiem - wiara, duchowość i etyka społeczna Żydów”. Autor, Byron L. Sherwin jest znany polskim czytelnikom również z innych dzieł literackich dostępnych na naszym rynku księgarskim takich jak: „Duchowe dziedzictwo Żydów polskich” (wydane w 1995r. przez wydawnictwo Vocatio, Oficyna Wydawnicza), „Jan Paweł II i dialog międzyreligijny” (wydawnictwo WAM 2001) i „Abraham Joshua Heschel” (WAM 2003).

Książka „We współpracy z Bogiem” została wydana w 2005 roku przez krakowskie wydawnictwo Jezuitów WAM, znane pod tym skrótem od 1993r. Jest to najstarsze wydawnictwo katolickie w Polsce założone w roku 1872 przez ks. Stanisława Stojałowskiego, jako „Wydawnictwo Księży Jezuitów”. Obecnie należy ono do grona najprężniej działający na rynku wydawniczym (w 2003 roku wydała aż 278 pozycji).

Tłumaczenie książki zawdzięczamy: ks. Waldemarowi Chrostowskiemu (autorowi książek takich jak „Katolicki komentarz Biblijny” lub „Biblia dla wszystkich”, działającemu aktywnie na Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), Anecie Nowak (współpracujacej z wyd. WAM, współautorce książki „ Rekolekcje z Tonym de Mello. Ćwiczenia medytacyjne”), Stanisławowi Obirkowi SJ (jezuicie, dr hab. historii nowożytnej, prorektorowi Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej "Ignatianum" i dyrektorowi Centrum Kultury i Dialogu. Autorowi m.in. prac "Wizja Kościoła i państwa w kazaniach ks. Piotra Skargi") i dr Łukaszowi Tischnerowi (który jest pracownikiem katedry Historii Literatury Polskiej XX wieku w Instytucie Polonistyki UJ oraz autorem książki „Sekrety manichejskich trucizn”. Znany jest również z recenzji książek Czesława Miłosza wydanych przez wyd. Znak). Redaktorem książki jest Maria Wolańczyk, a twórcą projekt okładki i strony tytułowej Andrzej Suchacki. Jest to pierwsze wydanie tej książki

Autor Byron L. Sherwin jest uczniem wybitnego żydowskiego myśliciela Abrahama J. Heschela, któremu poświęcona jest jedna ze znanych w Polsce książek Sherwina pod tytułem „Abraham Joshua Heschel”. Byron L. Sherwin mieszka i tworzy w Stanach Zjednoczonych, jednak pozostaje wierny tradycji żydów Europejskich, ponieważ jego korzenie wywodzą się z Polski. Przodkowie Byrona przybyli do Polski w XIV i XV wieku i aktywnie działali w rozwijaniu i umacnianiu judaizmu na terenach naszego kraju. Sam autor przyjechał do Polski po raz pierwszy dopiero w roku 1990. Podróż ta stała się dla niego bardzo ważnym wydarzeniem, które niewątpliwie zaważyło na dalszym jego życiu. To, od tej chwili związał się z Polską na trwałe, poświęcając się pracy „podejmującej i rozwijającej motywy myśli religijnej, pobożnej i duchowości żydów”, równocześnie zaczął działać na rzecz dialogu między wyznawcami judaizmu a katolikami. Jego najnowsza dzieło literackie o które opisuję jest poświęcona właśnie tym zagadnieniom.

Książka ma 148 stron. Składa się ze wstępu (napisanego przez abp Henryka Józefa Muszyńskiego) i dwóch części. Pierwsza z nich zatytułowana jest „ duchowość i wiara”, druga „zagadnienia etyczne i społeczne”. Książka poruszenia kilku tematów związanych z życiem Żydów, z ich religią i koniecznością dialogu między chrześcijanami a wyznawcami judaizmu. Autor stawia w niej pytania, na które wielu ludzi żyjących w ówczesnym świecie chciałoby znać odpowiedz i które często są poruszane dzisiaj przez różne środowiska społeczne.

Pierwsza część książki posiada sześć rozdziałów: „Czym jest dla mnie życie duchowe?”, „Moja wiara i nie wiara dziś”, „O potrzebie ciągłości”, „Wiara - droga ku Bogu”, „Spotkanie Boga z człowiekiem” i „Katolicka teologia judaizmu w nauczaniu Jana Pawła II”. Pierwszy rozdział daje odpowiedz na pytanie czym jest dla autora życie duchowe. Według niego jest to próba szukania i odnajdywania Boga we własnym życiu. Następnie porusza kwestie własnej wiary i niewiary dzisiaj. Ukazuje jak wyglądała i wygląda wiara amerykańskich Żydów, podkreśla, że dzisiaj duchowość znowu zaczyna być modna i Żydzi wracają do Boga. Sam autor uważa, że jego religijność kształtuje i nadaje sens jego życiu, a oparta jest na pamięci o wydarzeniach, w których jego przodkowie doświadczyli obecności Boga.

W trzecim rozdziale odpowiada na pytania Stanisława Obirka SJ „o potrzebie ciągłości”. Jest w nich mowa między innymi o zrozumieniu przeszłości, o możliwość prowadzenia dialogu międzyreligijnego, o tym w jakim stopniu chrześcijaństwo przyczyniło się do Holocaustu. Opowiada o swoich polskich korzeniach, o szansach niewielkiej ilości polskich Żydów w zrozumieniu swojego dziedzictwa, odnowie kultury i życia oraz o pomocy polskim Żydom przez ich współwyznawców prężniej działających w Izraelu i Ameryce.

W następnym rozdziale wyjaśnia czym jest i jak powinna wyglądać „wiara - droga ku Bogu”. Podkreśla, że Biblia Hebrajska nie nakazuje wiary, lecz pamięć. Powstaje więc pytanie: Czym powinna być ona dla wyznawców judaizmu? Wiara to siła ciągnąca ku Bogu, to dar łaski, który nie może być pozbawiony wysiłku człowieka, to także świadectwo obecności Boga w świecie. Dowodem siły wiary Żydów jest fakt, że śpiewali „Wierzę” nawet w obozach koncentracyjnych.

Następnie autor omawia zagadnienie „spotkanie Boga z człowiekiem”. Dla człowieka Bóg to nie tylko ukryta istota, to także widzialne jego objawienie. Zadaniem ludzi nie jest zrozumieć Boga, ale być jego świadkiem i dowodem obecność pośród nas. Początkiem i zarówno dowodem na współpracę między Bogiem a wyznawcami judaizmu jest Przymierze zawarte na górze Synaj. Trzeba pamiętać, że Bóg bierze udział w życiu swoich wyznawców w tym także w cierpieniu, którego szczyt miał miejsce w czasie II wojny światowej. Jednak Bóg najlepiej wie czym jest cierpienie.

Ostatnim zagadnieniem w pierwszej części książki są rozważania na temat „katolickiej teologii judaizmu w nauczaniu Jana Pawła II”. Autor porównuje tradycje między religiami, a także przywołuje cytaty różnych ludzi na ten temat, w tym papieża Jana Pawła II.

Druga część składa się także z sześciu rozdziałów: „Odnajdywanie siebie”, „Rodzice a dzieci w tradycji żydowskiej”, „Zdrowie i leczenie w tradycji żydowskiej”, „Judaizm a kwestia aborcji”, „Wybierajcie więc życie”, a „czasem umieranie” i „Przesłanie opowiadania o wieży Babel (w rozdziale Rdz 11,1-9)”.

Przyjrzyjmy się dokładniej wymienionym rozdziałom i temu co jest w nich zawarte. „Odnajdywanie siebie”- tu autor wyjaśnienie czym jest natura ludzka. Kim i gdzie jesteśmy. On sam uważa, że Bóg wskazuje w Talmudzie na wartość każdego człowieka, na jego wyjątkowość i nie powtarzalność, bo przecież nie ma na świecie ludzi tak samo wyglądających, mających te same cechy charakteru, każdy z ludzi jest inny i przez to właśnie wyjątkowy.

Byron L. Sherwin wskazuje na jeszcze jedną ważną sprawę dotyczącą ludzi: chodzi o kochanie i szanowanie swoich bliźnich, którzy są częścią nas. Człowiek dla teologii żydowskiej jest „Istotą, którą Bóg poszukuje. Istotą, którą Bóg potrzebuje. Współpracownikiem Boga we wciąż trwającym dziele stworzenia. Współpracownikiem Boga w świętym dziele odkupienia świata”. Ludzie dla których własne życie to dzieło sztuki, udowadniają, że żyją na podobieństwo Boga Stwórcy, spełniając równocześnie jego wolę, czyli przestrzegają jego przykazań.

W następnym rozdziale „Rodzice a dzieci w tradycji żydowskiej” autor wyjaśnia jakie było, jest i jakie powinny być cele rodziny. Podkreśla przede wszystkim ważność rodziny jako podstawy życia społeczno-politycznego. Ukazuje jak wielką miłość ojciec okazuje swoim dzieciom. Jest to miłość czasem aż do szaleństwa. Pisze o tym, jak dziadkowie bardziej kochają swoje wnuki niż własne dzieci, i o tym, że człowiek po zawarciu ślubu całą swoją miłość przelewa na małżonka i oboje stają się jednym ciałem i duszą.

Wspomina też o zobowiązaniach jakie mają rodzice wobec dzieci Należy do nich między innymi nauka Tory i pomoc przy wejściu w świadomą dorosłość. Zwraca uwagę na fakt kim jest ojciec. Dla niego jest to osoba która uczy i wychowuje, zobowiązana do stworzenia domu, który będzie szkołą i świątynią.

Trzeci rozdział „Zdrowie i leczenie w tradycji żydowskiej” poświęcony jest zagadnieniom związanymi ze zdrowiem człowieka. Po pierwsze w judaizmie lekarz jest uważany za narzędzie Boga. Ma on nie tylko leczyć choroby, lecz całego pacjenta, który jest jeden wyjątkowy, nie ma drugiego takiego samego chorego. Jednocześnie podkreśla, że obowiązkiem każdego człowieka jest troszczenie się o swoje ciało. Uważa, że powinno się odpowiednio odżywiać i uporządkować uczucia, oddawać się regularnie ćwiczeniom fizycznym itd. Podsumowując autor pisze „Osiągnięcie i zachowanie zdrowia stanowi decydujący składnik w tworzeniu dzieła sztuki, jakim jest nasze własne życie”.

W kolejnym rozdziale „Judaizm a kwestia aborcji” wyjaśnia czy ona jest zabroniona czy nie. Podkreśla świętość życia ludzkiego. W judaizmie, płód do chwili narodzenia nie jest istotą ludzką, a co za tym idzie aborcja nie jest morderstwem bo nie wykonuje się jej na człowieku. Lecz wykonanie jej niezgodnie z nakazami i prawem podlega karze pieniężnej. Jego zdaniem konieczne jest usunięcie płód gdy zagraża życiu matki. Należy płód usunąć by nie naruszyć świętość życia ludzkiego.

Następnie zagadnieniem jest problem eutanazji „Wybieracie więc życie” a „czasem umieranie”. Sam osobiście jest zwolennikiem legalizacji eutanazji, powołując się na wolność i prawo wyboru. Judaizm wyznaje trochę inne zasady dotyczące przerywania życia. Prawo żydowskie zezwala tylko na „pasywną eutanazję”.

Ostatni rozdział kończący książkę jest poświęcony interpretacji „przesłania opowiadania o wieży Babel (Rdz 11,1-9). Autor przedstawia w nim siedem problemów dotyczących tego zagadnienie potrzebujących wyjaśnień. Oprócz tego porusza konieczność dialogu międzyreligijnego, podkreślając: „Żydzi nie twierdzą, że droga Tory jest jednym sposobem służby Bogu (...) Ludzka wiara nigdy nie jest ostateczna, nigdy nie jest ukończona, ale pozostaje raczej nie kończącym się pielgrzymowaniem”.

Moim zdaniem książka „We współpracy z Bogiem - wiara, duchowość i etyka społeczna Żydów” Byrona L. Sherwina jest godna polecenia do przeczytania dla osób, które interesują się tematyką żydowska. Można w niej odnaleźć wiele zadawalających odpowiedzi na pytania, czym była i jest wiara Żydów, jak rozwija się dialog między religią katolicką a judaizmem, a także odpowiedzi na tak trudne pytania z którymi boryka się cały ówczesny świat i wszystkie religie jak: aborcja i eutanazja.

Książka jest napisana lekkim językiem. Autor często posługuje się opowiadaniami, przypowieściami, by ułatwić czytelnikowi zrozumienie poruszanego zagadnienia. Powołuje się także na wypowiedzi i zdania innych mniej lub bardziej znanych osób zarówno z historii Żydów, szanowanych rabinów, jak i średniowiecznych komentatorów Tory: Majmonidesa. Powołuje się także na wypowiedzi współczesnych autorytetów niezwiązanych bezpośrednio ze społecznością żydowską. Najlepszym przykładem jest osoba papieża Jana Pawła II. Książkę czyta się łatwo i przyjemnie. Jest godna polecaniu każdemu.