Morze Martwe

Chociaż nazwa oficjalna brzmi Morze Martwe (po hebrajsku Yam HaMelah „morze soli”), to właściwie jest to jezioro. Najniżej położone miejsce na świecie, 400 metrów pod poziomem morza i najbardziej zasolony zbiornik wodny na ziemi. Powierzchnia całkowita wynosi około 1 200 km2. Rozciąga się na długości 65 kilometrów, a w najszerszym punkcie ma 18 kilometrów. Część północna jest znacznie głębsza niż środkowa, gdzie głębokość morza dochodzi do zaledwie około dziesięciu metrów. Jego najgłębszy punkt leży 794 metrów poniżej poziomu Morza Śródziemnego.

 

Co roku poziom wody obniża się o około metr. Musimy sobie wyobrazić, że kiedyś było ono kilkakrotnie większe. Naturalną równowagę Morza Martwego zakłócił system nawadniający stworzony przez Izrael, zasilany przez rzekę Jordan.

Morze Martwe wraz z rzeką Jordan tworzy między Izraelem a Jordanią zapadlisko, sięgające daleko w głąb kontynentu afrykańskiego. Znajduje się ono w rowie tektonicznym, który utworzył się w wyniku afro-azjatyckiego pęknięcia, jakie miało miejsce ponad 2 miliony lat temu, na przełomie trzeciorzędu i czwartorzędu. Ok. 17 tys. lat temu poziom wody Martwego Morza był tak wysoki, że łączyło się ono z leżącym na północ Jeziorem Tyberiadzkim.

Wszystkie próby pływania w Morzu Martwym kończą się niepowodzeniem. Możliwe jest tylko unoszenie się na powierzchni wody. Chociaż rzeka Jordan oraz wiele źródeł i strumieni codziennie doprowadzają do zbiornika ok. 4 mln ton słodkiej wody, to parowanie powoduje, że nigdy nie dochodzi do rozcieńczenia gęstej słonej wody. Jezioro to wykazuje bardzo duże zasolenie - średnio 26%. Na powierzchni zasolenie wynosi ok. 22%, a na głębokości 50 m – 35%.

Przykłady innych zlewisk wodnych, pozwalają stwierdzić, że skład morskiej wody w dużym stopniu zależy od nanosów rzek, jakie do niego wpływają. W wodach Jordanu i Morza Martwego taka zależność nie występuje.

W Morzu Martwym pozyskuje się sól (kuchenną i potasową), a także w specjalnych procesach uzyskuje się: wapń, brom i magnez. Powoduje to, że wodę i osad błotny w Morzu Martwym wykorzystuje się do lecznictwa.

O Morzu Martwym można wyczytać już w literaturze średniowiecznej. W tym czasie wierzono, że ptaki nie przelatują nam Morzem Martwym, ponieważ powietrze nad jeziorem jest pełne trujących oparów.

Kto jednak sądzi, że w wodzie tej nie ma żadnego życia, ten się myli. Naukowcy odkryli tu 11 gatunków bakterii, którym służy słone środowisko.

Woda zawiera 20 razy więcej bromu, 15 razy więcej magnezu i 10 razy więcej jodu niż woda morska. Brom działa kojąco na układ nerwowy, magnez przeciwdziała alergiom skórnym i oczyszcza oskrzela, a jod ma korzystny wpływ na funkcjonowanie pewnych gruczołów. Powietrze nad jeziorem jest wyjątkowo suche, temperatura jest niezmiennie wysoka. Z powodu depresji powietrze zawiera o 10 procent więcej tlenu, a brak miast i przemysłu decyduje o jego czystości.

Z niezwykłych właściwości zdawano sobie sprawę już w IV wieku p.n.e. Nabatejczycy z morskiej zawiesiny robili środek do balsamowania zwłok i sprzedawali go Egipcjanom.

Swoją niezwykłością przyciągało uwagę greckich geografów i nawet Arystoteles (384-322 r p.n.e.) wymienia je w swoim dziele pt. "Meteorologia". Rzymski historyk Józef Flawiusz (ur. w 37 r. n. e.) w dziele pt. \\\\\\\"O wojnie żydowskiej\\\\\\\" wspomina o Jeziorze Asfaltowym, nad którym unosi się duszna won siarki i ropy naftowej (oleju skalnego). W następnych wiekach, w dziełach rzymskiego lekarza Galena (130-200 r. n.e.) spotykamy dzisiejszą nazwę morza - Morze Martwe oraz pełny opis jego naturalnych właściwości.

Zawartość potasu (K) w Morzu Martwym jest prawie 20-krotnie wyższa niż w Oceanie Atlantyckim, magnezu (Mg) - 35-krotnie, wapnia (Ca) - 42-krotnie, a bromu (Br) aż 80-krotnie.

Nigdzie na Ziemi nie występuje zjawisko krystalizacji soli potasu podczas parowania morskiej wody. Z wody Morza Martwego udaje się sztucznie wykrystalizować sole potasu, a w innych zbiornikach wodnych, nawet w specjalnych sztucznych basenach krystalizacyjnych, nie udało się otrzymać soli potasu z wody morskiej. Od roku 1930 prowadzone jest wydobycie bromu i węglanu potasu z wody Morza Martwego.

Woda Morza Martwego zawiera takie mikroelementy jak miedź, cynk, kobalt i inne. Jony tych metali są łatwo wchłaniane przez różne naturalne substancje pochłaniające takie jak: substancje organiczne, fosforany wapnia, hydroksysole żelaza. Należy również powiedzieć, że na dnie Morza Martwego odkryto pokłady siarki i naturalnego asfaltu. Jedną ze szczególnych cech charakterystycznych Morza Martwego jest specyfika pH, które wynosi 8,5-9. W związku z tym podczas długiego przebywania w wodzie morskiej można doznać oparzeń na delikatnych częściach ciała. Woda ma gorzki smak i gęstą, "tłustą" konsystencję. Podczas drugiego okresu istnienia Morza Martwego, na jego dnie utworzyła się warstwa osadowa iłów o grubości 100 metrów. Są to tak zwane iły Morza Martwego. Zawierają one 45 % soli, 5 % biomasy oraz 50 % wody.

Nazwa „Morze Martwe” nie jest ani trochę przesadzona. Ze względu na skrajnie wysokie zasolenie wody, nie może tu istnieć żadne życie. To jedyny w swoim rodzaju, osobliwy zbiornik wodny, który zawsze fascynował naukowców w sposób szczególny. W Morzu Martwym nie żyje ani jedna ryba, jednak to „Słone Morze” przyczynia się na swój sposób do ochrony zdrowia i życia taka panowała opinia do końca XIX w. Trudno było wyobrazić sobie coś innego, biorąc pod uwagę niezwykle wysokie zasolenie wody. Jednakże stosunkowo niedawno, w rezultacie wieloletnich badań, hydrobiolog Elizer Wolkanin, a następnie inni uczeni, udowodnili mylność tego poglądu. Nosicielami życia w Morzu Martwym okazały się odkryte przez uczonych jednokomórkowe glony oraz najprostsze organizmy - prokarionty, najstarsze żyjące komórki. Stąd pochodzi ich nazwa - archibakterie. Funkcjonowanie oraz przekazywanie informacji genetycznej jest realizowane przez DNA. Istnieje hipoteza, że one istniały nawet wtedy, kiedy na Ziemi nie było tlenu.

Archibakterie - to jedyne żywe istoty bytujące w wodzie Morza Martwego przez wiele, wiele lat. Żyją i rozwijają się w tych wodach pomimo niezwykle wysokiej koncentracji soli i minerałów, demonstrując niespotykaną odporność. Struktura komórkowa archibakterii podobna jest do budowy komórki organizmu ludzkiego.

Bibliografia:

Literatura:

  • Baldi D., W Ojczyźnie Chrystusa. Przewodnik po Ziemi Świętej, Kraków – Asyż 1993.
  • Murphy O'Connor J. M, Przewodnik po Ziemi Świętej, Warszawa 1999.

 

Strony Internetowe