Kobiety w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie

Rola i pozycja kobiet w różnych cywilizacjach, religiach, kulturach, to dziś częsty, można powiedzieć, modny przedmiot badań naukowców...

Dorota Szczepanowicz

Kobieta w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie.

Rola i pozycja kobiet w różnych cywilizacjach, religiach, kulturach, to dziś częsty, można powiedzieć, modny przedmiot badań naukowców. Również temat chętnie poruszany przez pisarzy, dziennikarzy, jak i będący w kręgu zainteresowań zwykłych ludzi. Temat jest bowiem ciekawy i aktualny w związku z zachodzącymi dużymi zmianami społecznymi. Ważną rolę w jego poruszaniu, jak i dyskusjach odgrywają same kobiety, nie tylko prezentując się, jako strażniczki domowego ogniska, ale również jako kobiety sukcesu w biznesie a nawet w polityce. To one same próbują zwiększyć swój udział w życiu społecznym poprzez walkę o równe prawa obojga płci, gdyż chcą odgrywać większą rolę we współczesnym świecie. By zrozumieć dlaczego tak się dzieje należy sięgnąćdo źródeł opisujących początki cywilizacji, rozwoju kultur i wierzeń trzech religii monoteistycznych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu.

W swojej pracy przedstawiłam obraz kobiet na początku rozwoju tych trzech największych religii. Wszystkie, za podstawę i przedmiot wiary przyjęły Święte Księgi. Żydzi opierają swe wierzenia na Tanachu. Z niego czerpią wiedzę i wypełniają wynikające z niego nakazy i obowiązki. Dla chrześcijan najważniejszą księgą jest Pismo święte - Stary i Nowe Testament. Muzułmanie mają Koran, w którym zostały spisane objawienia i wskazówki Mahometa, jak żyć i postępować.

W każdej z wymienionych Świętych Ksiąg jest mowa o kobietach, opisane są różne sytuacje i zachowania, odkreślone są ich obowiązki, prawa, stosunek mężczyzn do kobiet itd.

Czy zawarte w nich zasady przetrwały do współczesności, czy są w środowiskach żydowskich, chrześcijańskich, czy muzułmańskich nadal aktualne?

Kobiety w judaizmie

Kobieta w judaizmie pełni bardzo ważną rolę. Początkowo jej pozycja w społeczeństwie była wysoka. W opowiadaniu o stworzeniu świata jest dopełnieniem mężczyzny, towarzyszy mu, tworzą związek partnerski: i wyjął jedno z żeber jego, i zwarł ciało za nim. I ukształtował Wiekuisty Bóg żebro, które wyjął z człowieka, na niewiastę, i przywiódł ja do człowieka. I rzekł człowiek: „Tym razem jest to kość z kości moich, i ciało z ciała mojego; tą nazwać mężatką, bo z męża wzięta ona!”¹. Oboje zostali stworzeni z jednego ciała. Nie ma znaczenia, kto został stworzony pierwszy. Nie ma podkreślenia wyższości jednego nad drugim. W opisie pierwszego człowieka, czytamy: I stworzył Bóg człowieka na obraz Swój, na obraz Boga stworzył go; mężczyznę i niewiastę stworzył ich.² Bóg stworzył pierwszych ludzi na swoje podobieństwo, z tymi samymi prawami i obowiązkami. Jeżeli Bóg stworzył człowieka w dwóch postaciach, zapewne miał w tym swój cel.

Kolejną wizją kobiety w Torze, jest niewiasta namawiająca swojego męża do spożycia zakazanego owocu: I widząc niewiasta, że smaczne jest drzewo ku spożyciu, że rozkoszą jest dla oczu, a urocze drzewo do oglądania, wzięła z owocu jego i jadła, i dała też mężowi swojemu i jadł³. Fragment ten mówi o podporządkowaniu się mężczyzny kobiecie. Nie protestuje on, tylko zjada podany owoc. To staje się w konsekwencji grzechem, z którym łączy się kobietę. Lecz ukazana jest tu także zdolność do szybszego rozpoznawania otoczenia i szybkiego reagowania kobiet, które mają bardziej ciekawską naturę. Mężczyzna ukazany został bez woli, całkowicie poddany kobiecie, uległy, wykonujący bez słowa jej polecenia.

Po grzechu pierworodnym sytuacja ulega zmianie, można zaobserwować pojawiająca się przewagę mężczyzny nad kobietą. Wtedy dochodzi do zaburzenia porządku stworzenia: Do niewiasty rzekł: Wielce, wielce pomnożę męki brzemienności twojej; w bólach rodzić będziesz dzieci; a do męża twego żądza twoja, a on panować będzie nad Tobą.⁴

W Torze kobiety w czasach przed wygnaniowych pełniły różne funkcje. Były prorokiniami, przykładem może być prorokini Miriam, siostra Aarona opisywana w drugiej księdze Tory. Sędziami, Debora, jako jedyna kobieta pełniąca tę funkcję w starożytnym Izraelu. Opisuje ją fragment z Księgi Sędziów (Sdz 4-5). Był im także powierzany przyszły los narodu, jak Esterze i Judycie. Kobiety chroniło prawo zawarte w przykazaniach danych Mojżeszowi. Matka z ojcem stawiani są na równi.

Sara miała możliwość podejmowania decyzji, gdy poczuła się zagrożona ze strony Hagar, mogła ją wyrzucić. Abraham mówił, że niewolnica ta jest w jej gestii, należy do niej i może z nią czynić co chce. Kobiety miały także prawo do posiadania potomstwa. Gdy mąż nie był wstanie im go dać mogły np skorzystać z pomocy szwagra. Przykładem Thamar w Pierwszej Księdze Mojżeszowej: I poczęła, i urodziła syna, i rzekła: Zdjął Bóg hańbę moją!⁵.

Kobiety pod opieką ojca nie były zniewolone, nie traktowane jako część majątku. Rebeka miała możliwość podjęcia samodzielnego wyboru: I zawołał Rebekę, i rzekł do niej: „Czy pójdziesz z mężem tym? A odpowiedziała: „Pójdę”⁶

Synowie dziedziczyli majątki po ojcu, jednak jeśli nie miał synów, prawo dziedziczenia przechodziło na córki. Bóg nakazał Mojżeszowi przekazać majątek Selofchada jego pięciu córkom (Lb 27,1-11).

Przed wygnaniem babilońskim (587 r.) kobiety w Izraelu cieszyły się wolnością i podobną swobodą jak mężczyźni. Normy zachowań kształtowane były przez wiarę, a to dawało im w oczach Boga wszystko to samo co mężczyznom.

Młode kobiety, dziewice, niezamężne Tora przedstawia, jako niewinne niewiasty, potrzebujące ochrony. Prawo Mojżeszowe: chroniło je przed gwałtem, lecz nie przed sprzedaniem w niewolę⁷. Zarówno młode kobiety, jak i te trochę starsze, ceniono za urodę, cechy charakteru i wierność, czego najlepszym przykładem jest Rut.

Ponieważ to one rodziły i opiekowały się dziećmi, szanowano je za płodność, czyli dar życia i czystość. Niepłodność było przekleństwem. Podlegały władzy mężczyzny jedynie pod tym względem, że były na jego utrzymaniu. Istnieją w tym względzie w Torze również wyjątki np. Ester, Rut.

Po niewoli babilońskiej, kiedy Żydzi wrócili do Kanaanu, wiele rzeczy uległo zmianie, w tym także status społeczny kobiet. Powstał państwo kapłańskie, przeprowadzono reformy społeczno-religijne Ezedrasza: Starając się o duchową odnowę judejskiej społeczności, Ezdrasz zebrał lud u Bramy Wodnej w Jerozolimie. Tutaj wszystkim zgromadzonym odczytał Księgę Prawa, którą był prawdopodobnie Kodeks Świętości stanowiący Część księgi Kapłańskiej⁸.

Krew stała się symbolem przebłagania za grzechy i poza kultem religijnym uznana była za nieczystość. Kobiety, i wszystko co dotykały w czasie comiesięcznego krwawienia, stawało się nieczyste przez siedem dni: Niewiasta też, któraby miała upławy, a płynęłaby krew z ciała jej: przez siedem dni pozostaje w wydzieleniu się swoim⁹.

W ten sposób kobiety zostały odsunięte od kultu. Nie miały już obowiązku chodzić do świątyni i modlić się. Ich znaczenie została ograniczone do roli matki i żony, a pozycja społeczna spadła. Nie liczono się ich zdaniem na forum, nie miały wpływ na kult, religię, prawo. Ich świat wpływów zamknął się w domu i najbliższym sąsiedztwie.

Ignacy Dec podczas swojego wykładu¹⁰ cytuje zdania Rabbiego Judy z czasów Chrystusa: Codziennie należy odmawiać trzy błogosławieństwa: Niech będzie błogosławiony ten, który nie uczynił mnie gojem, kobietą i głupcem¹¹, a także zdanie Rabbiego Symeon ben Johaj: świat nie może istnieć bez mężczyzn i kobiet, lecz błogosławiony ten, kto ma potomstwo płci męskiej, a przeklęty ten, który ma dzieci płci żeńskiej¹².

W czasach Jezusa kobiety żydowskie nie mogły czytać publicznie Tory. Nie pobierały nauk. Musiały wyróżniać się strojem i zachowaniem od mężczyzn. Ksiądz Dec mówił też podczas wykładu: Mężczyzna nie powinien zbyt długo rozmawiać z kobietą, a tym bardziej z kobietą obcą. Rozmowa z kobietą na ulicy tak samo nie przystoi, jak udział w posiłku z małowartościowymi ludźmi. Z kobietami należy rozmawiać krótko i węzłowato i nie powinno się synów przyuczać do takich zawodów, które w przyszłości pozwalałyby na szerszy kontakt z kobietami.¹³

Czy zasady z czasów talmudycznych przetrwały do naszych czasów? Pytanie to dotyczące judaizmu wydaje się proste. Grupy ortodoksyjne żyją tymi samymi prawami, przestrzegają te same nakazy co wieki temu. Oczywiście wśród nich są i takie, których nie da się dzisiaj przestrzegać w związku na przykład z brakiem Świątyni Jerozolimskiej.

Rola kobiety w judaizmie nie zmieniła się tak bardzo. Do obowiązków z dawnych czasów doszły nowe, jest ich obecnie więcej, dlatego w gminach znajdujących się w diasporze jest trudniej być wierzącą żydówką, niż we wspólnotach w Izraelu. Jednak najważniejsze funkcje i obowiązki kobiet pozostały. Część kobiet, które wybrały ortodoksyjny wymiar judaizmu, radzi sobie z nimi doskonale.

Kobiety w chrześcijaństwie

Dla chrześcijan, zarówno Stary jak i Nowy Testament, to najważniejsze Księgi. Pozycję kobiet w Starym Testamencie, w Torze, opisałam już podczas omawiania kobiet w judaizmie. Teraz swoją uwagę poświęcę Nowemu Testamentowi i zmianom jakie wniósł On na spojrzenie i traktowanie kobiet. Stosunek Jezusa do kobiet był wprost rewolucyjny jak na tamte czasy. Przykładem może być spotkanie Jezusa z Samarytanką: Na to rzekła do Niego Samarytanka: Jakżeż Ty będąc Żydem, prosisz mnie, Samarytankę, bym Ci dała się napić? Żydzi bowiem z Samarytanami unikają się nawzajem. (J 4,9). Żydów i Samarytan w judaizmie dzieliła przepaść obyczajowa i rytualna. Jezus mimo to rozmawia z Samarytanką przy studni, budząc tym nie tylko zdziwienie, ale i zgorszenie.

Drugą zaskakującą rzeczą była rozmowa kobiety sam na sam z obcym mężczyzną. Innym przykładem nieczysta kobieta opisana w Ewangelii Marka: A pewna kobieta od dwunastu lat cierpiała na upływ krwi. Wiele przecierpiała od różnych lekarzy i całe swe mienie wydała, a nic jej nie pomogło, lecz miała się jeszcze gorzej. Słyszała ona o Jezusie, więc przyszła od tyłu, między tłumem, i dotknęła się Jego płaszcza. Mówiła bowiem: żebym się choć Jego płaszcza dotknęła, a będę zdrowa (Mk 5,25-28). Cierpiała na upływ krwi, była rytualnie nieczysta, nie mogła zbliżyć się nawet do mężczyzny, by nie uczynić i jego nieczystym. Pomimo to podeszła do Jezusa od tyłu i dotknęła się jego płaszcza. Dzięki swojej wierze została uzdrowiona.

Jezus traktował kobiety inaczej, niż to było dotychczas w zwyczaju Żydów. Dla niego wszyscy ludzie byli równi. Nie wyróżniał On ani mężczyzn ani kobiet. Przykładem tego jest Marta i Maria z Betani: W dalszej ich podróży przyszedł do jednej wsi. Tam pewna niewiasta, imieniem Marta, przyjęła Go do swego domu. Miała ona siostrę, imieniem Maria, która siadła u nóg Pana i przysłuchiwała się Jego mowie. Natomiast Marta uwijała się koło rozmaitych posług. Przystąpiła więc do Niego i rzekła: Panie, czy Ci to obojętne, że moja siostra zostawiła mnie samą przy usługiwaniu? Powiedz jej, żeby mi pomogła. A Pan jej odpowiedział: Marto, Marto, troszczysz się i niepokoisz o wiele, a potrzeba (Łk 10, 38-42).

Powyższy cytat ukazuje, że Jezus nie chce, by kobiety tylko żyły w zaciszu domu, a ich rola ograniczała się do rodziny i usługiwaniu mężczyznom. Pragnie, by na równi z mężczyznami mogły słuchać Jego nauczania i wypełniać je w codziennym życiu. Jezus wywrócił obowiązujące dotychczas Prawie do góry nogami. W Nowym Testamencie równość kobiet została mocno podkreślona, zwłaszcza w aspekcie historii zbawienia.

Ważną kobiecą postacią w Nowym Testamencie jest Maryja, matka Jezusa. Całkowicie, bez chwili zawahania przyjmuje prośbę Boga. Podejmuje tę decyzję świadomie i dobrowolnie, nie zważając jakie będą tego konsekwencje. Chociaż Nowy Testament nie poświęca jej zbyt dużo uwagi, to w najważniejszych chwilach dla Jezusa jest przy Nim. Wspiera Go, towarzyszy, popycha do działania.

Do trzydziestego roku życia Jezus nie wyróżniało się niczym. Był oddanym, posłusznym synem, pomagał matce w pracach domowych. Sytuacja zmieniła się od cudu w Kanie Galilejskiej i rozpoczęcia Jego publicznej działalności. Wtedy Maryja odeszła na drugi plan. Rozumiała to i przyjęła z pokorą, bez żalu. Im większą popularność zdobywał jej syn, tym jej pozycja spadała: rozumie, że nie może rościć sobie do niego żadnych praw¹⁴. W życiu Jezusa na plan pierwszy wysuwa się Jego misja, którą ma wypełnić. Rodzinne więzi schodzą na drugi plan, a nawet przestają się liczyć. Mimo to, Maryja zawsze przy nim czuwa, jest obecna tam gdzie jej miejsce. Jest z Nim, gdy umiera na krzyżu. Cierpi razem z Nim, jest przy Nim do końca. Była silną, wytrwałą, dzielną kobietę. Jezus wisząc na krzyżu nie zapomina o Niej, troszczy się o Jej przyszłość, dlatego powierza ją opiece Janowi.

Nowy Testament podaje nam wiele innych przykładów spotkania Jezusa z kobietami i Jego stosunku do nich: uzdrowienia kobiety w Szabat (Łk 13), nawrócenie grzesznicy (Łk 7), cudzołóstwo kobiety z bliskiego otoczenia Jezusa (Łk 6).

Kto pierwszy odkrył, że Jezus zmartwychwstał? Komu pierwszemu ukazał się Jezus po zmartwychwstaniu? Kobiety poszły do grobu i odkrył, że jest on pusty. Marii Magdalenie ukazał się jako pierwszej (Łk 24, J 20). Bóg przez to wydarzenie mocno zaakcentował rolę kobiety w życiu społecznym. Apostołowie nie dali wiary kobietą. Jednak wszyscy czterej Ewangeliści zgodnie podali, że to one odkryły, że Pan zmartwychwstał.

Również we wczesnym chrześcijaństwie kobiety odgrywały ważną rolę. Ponosiły ogromne ryzyko jako wyznawczyni Jezusa, prowadziły działalność charytatywną, były diakonami (Rz 16), głosiły kazaniem, nauczały (1 Kor 5). W Nowym Przymierzu nie ma kobiety czy mężczyzny, poganina czy Greka, wszyscy są równią równi wobec Chrystusa. Chrystus odciął się w tym względzie od Starego Przymierza. Wszyscy jesteśmy czymś jednym wobec Boga czytamy w Liście do Galatów (3,27).

Do uporządkowania doktryny chrześcijańskiej dochodzi w cesarstwie rzymskim. Wtedy to następuje powrót do niektórych starych tradycji dotyczących kobiet. Uważa się, że powinny być skromne, posłuszne mężowi (1P 3), oddane mu (Ef 5). Nadal obowiązuje zasada partnerstwa w małżeństwie, ale podkreśla się rolę mężczyzny.

Podsumowanie obrazu kobiety znajdujemy w Apokalipsie św. Jana. Chociaż wychowane w tej samej wierze, na tych samych zasadach i prawach, reprezentują różne postawy. Niektóre z nich mogą być przykładem doskonałości, inne symbolem zła, grzechu.

Rola kobiet w chrześcijaństwie ewoluowała przez wielki. Wydaje mi się, że obrazy niewiast z Biblii można znaleźć w dzisiejszym świecie. W rodzinach chrześcijańskich kobieta nadal pozostała strażniczką domowego ogniska. Z drugiej strony wszystkie nauki Jezusa w stosunku do kobiet są aktualne jak najbardziej w dzisiejszym świecie. To Jezus chciał by kobiety szanowano i liczono się z ich zdaniem.

Uważam, że współczesne kobiety chrześcijańskiej mają taki status. Mogą się kształcić, w małżeństwach tworzą partnerskie związki a w życiu społecznym ich głos liczy się na równi z głosem mężczyzn. Liczne kobiece zgromadzenia w kościele katolickim świadczą o tym, że mają równe prawa. Mogą pełnić różne funkcje w Kościele, prócz wymagających świeceń. Mogą głosić na równi z mężczyznami słowo Boże, jako katechetki, misjonarki zarówno, jako osoby zakonne i świeckie.

Kobiety w islamie

W islamie Koran i Hadisy zawierają prawa i obowiązki każdego muzułmanina. Znajdują się w nich także fragmenty dotyczące kobiet, ich obowiązków w rodzinie i w społeczeństwie. Ewa Machut-Mendecka pisze: Religia jest i była kluczem do codziennego życia¹⁵.

Islam od samego początku swego powstania przedstawiał szeroką mozaikę kulturową i etniczną. Kalifowie przyłączali do swoich państw nowe terytoria, na których zadomowione były odmienne zwyczaje i prawa, stąd po dziś dzień występują tam różnice w społecznej pozycji kobiet. Środowiska arabskie bardzo często miały odmienne poglądy w tej kwestii. Kalif Omar (XI w.) tak wypowiedział się na temat kobiet: Szukaj w Bogu ucieczki, przed złem, którego źródłem są kobiety i strzeż się nawet najbardziej pobożnych z pośród nich! (…) to prawda, że wszystkie próby nieszczęścia i cierpienia, jakie spotykają mężczyzn, pochodzą od kobiet.¹⁶

Przeciwstawną wypowiedzią są słowa Ibn Arabi: Kto zna wartości i tajemnice kobiet, nie będzie się wzbraniał przed miłością ku nim; ba prawdziwy znawca spraw boskich nie może obejść się bez tej miłości, gdyż jest ona dziedzictwem Proroka i pochodzi od Boga.¹⁷

W Koranie występuje wiele sprzecznych stwierdzeń wykluczających się nawzajem. Tak też jest w sprawach kobiety. Gdy jedna z sur podkreśla równość mężczyzn i kobiet, druga zaprzecza. Dowód na to znajdujemy w surze IX w wersecie 71 „Wierni mężczyźni i niewiasty są swoimi przyjaciółmi. Oni zachęcają do dobra, a zabraniają zła...”¹⁸. Wypełniają oni swoje obowiązku wobec Boga i mają takie samo prawo do nagród i kar.

Inna sura przedstawia kobietę, jako słabą istotę, potrzebująca obrony ze strony silnego mężczyzny, który jest w stanie zaspokoić jej wszystkie potrzeby. Mężczyźni są opiekunami, niewiast, ponieważ Allach uczynił niektórych z nich większymi od innych oraz ponieważ mężczyźni łożą na niewiasty ze swego bogactwa...¹⁹

Jeszcze inny fragment Koranu wskazuje na wyższość mężczyzny nad kobietą „Mężczyźni stoją nad kobietami ze względu na to, że Bóg dał wyższość jednym nad drugimi, i ze względu na to, że oni rozdają ze swojego majątku”²⁰.

W Koranie jest napisane, że nie wolno poślubić niewiasty bałwochwalczej do czasu, aż uwierzy. Trzeba jej unikać w czasie nieczystości, czyli podczas menstruacji. W innym fragmencie porównuje się żony do ziemi uprawnej: Wasze żony są dla was swoistą ziemią uprawną. Zbliżajcie się zatem do swej ziemi kiedy i jak wam się podoba...²¹.

Gdy kobiety są nieposłuszne, a ich czyny czy zachowanie nieprawidłowe, mąż ma prawo poprawić ją, upomnieć: Tak zatem kobiety cnotliwe są posłuszne i chronią tajemnice ich mężów z pomocą Allacha. A jeśli chodzi o te, ze strony których obawiacie się nieposłuszeństwa, napominajcie je i trzymajcie się od nich z daleka w ich łożach oraz poddawajcie je każe...²²

Te kilka fragmentów przytoczonych ze świętej księgi islamu świadczą o tym, że Bóg, ustami proroka dał mężczyznom prawie absolutną władzę nad swoimi żonami.

Potwierdzenie przepisów, zakazów i nakazów dotyczących kobiet znajduje się także w hadisach²³. Jedna z nich nosi tytuł „kobiety”. Jest mowa w niej o tym, że kobiety nie powinny narzekać na mężów, zdejmować szat poza domem, spędzać nocy poza łożem męża. Powinny służyć swojemu mężowi, który zobowiązany jest, by dbać o to, by nikt nie bił jego żony. Każdy mężczyzna biorąc sobie żonę musi pamiętać o jej majątku, dobrej sławie, urodzie i wierze. Nie może ona sama podróżować na większe dystansy. Do dziś w wielu krajach arabskich kobiety nie mogą same podróżować ani prowadzić samochodu. Uważa się je za istoty mniej inteligentne i niedoskonałe w wierze. Kobiety rodzące chłopców mają zapewnioną w islamie ochronę przed ogniem piekielnym.

Teoria zawarta w Koranie i Hadisach została przełożona na codzienne życiu każdego wierzącego muzułmanina, co spowodowało nierówności trwające po dziś dzień w społecznościach muzułmańskich. Jednym z głównych i najważniejszych przejawów nierówności jest sprawa zawierania małżeństwa. Mężczyzna może posiadać równocześnie cztery żony, a kobieta tylko jednego męża. Powoduje to, że mężczyzna uważa, że kobieta jest jego własnością, i może używać jej do zaspakajania swoich wszelakich przyjemności. Potwierdzeniem tego jest przywoływanie kobiet zawsze w relacji do mężczyzny np. córka Hasana, żona Abdulaha itp.

Kolejnym ważnym elementem jest to, że kobieta nie może poślubić mężczyzny wyznającego inną wiarę. Wynika to z tego, że w islamie dzieci przejmują wiarę zawsze od ojca. Ślub jest możliwy tylko wtedy, gdy wybraniec przejdzie na islam.

Mąż ma prawo oddalić żonę, powtarzając trzykrotnie zdanie: „Jesteś porzucona” w obecności dwóch świadków, którymi mogą być muzułmanie, dorośli mężczyźni zdrowi na umyśle”²⁴. Kobieta takiego prawa nie ma. Chociaż teoretycznie mogłaby prosić o rozwód, lecz spowodowałoby to pogorszenie jej sytuacji materialnej, jak i potępienie społeczne. Mąż może ją oddalić bez podawania konkretnych powodów, stąd kobieta żyje w ciągłym strachu, w stanie zagrożenia. Konsekwencje rozwodu są także nieprzychylne dla kobiet, ponieważ dzieci należą do ojca, to on decyduje o ich wychowaniu.

Trochę lepiej traktuje się kobiety w sprawie dziedziczenia: Jeśli mężczyzna zginie nie mając dziecka, a ma on siostrę, to jej przypada połowa z tego, co on pozostawił²⁵.

W Islamie do dnia dzisiejszego najważniejszy jest Koran. Nic się nie zmieniło. Wszystko opiera się na objawieniach Mahometa. Pomimo też, że niektórzy odchodzą od ortodoksji, to zasady moralne są często związane z ,o zawiera święta księga muzułmanów. Chociaż na koniec wieku XX i początku XXI słyszy się coraz więcej o próbach walki z muzułmańskim systemem traktowania kobiet i minimalizowania ich roli i wartości, to mimo to nie wiele się zmieniło. Można powiedzieć, że to co obowiązywało za czasów tworzenia się islamu, obowiązuje do dzisiaj.

Na początku mojego eseju postawiłam pytanie Czy zawarte w świętych księgach judaizmu, chrześcijaństwa i islamu zasady przetrwały do współczesności, czy są w nadal aktualne? Po przeanalizowaniu różnych tekstów w posumowaniu stwierdzam, że religia i głoszone przez nią zasady, choć nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, tkwią mocno w naszym codziennym życiu. Chociaż minęło już kilka lub kilkanaście wieków od ukształtowania się praw wymienionych w moim eseju religii, to są one w życiu wyznawców tych trzech religii monoteistycznych ciągle jak najbardziej aktualne. To samo tyczy się roli i obrazu kobiety, który jest odbiciem ich pramatek. Chociaż bardzo zmieniły się warunki życia, nastąpił ogromny rozwój nauki i techniki, to pewne zachowania pozostały takie same. Wyznawcy tych trzech religii w dużym procencie żyją według reguł nakazanych im przez religię, przestrzegać zasad związanych z wiarą i tradycją.

Bibliografia:

Karssen G., „ A imię jej kobieta”, Warszawa 1986, Wydawnictwo „Zwiastun”.

Machut-Mendecka E., „Kobieta bez zasłony: muzułmanka w świetle wiary i kultury: Być kobietą w Oriencie”, Warszawa 2001, wydawnictwo Dialog.

Stern M., „Co to jest judaizm? Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.”, Kraków 2003, Wydawnictwo WAM.

Tyloch W. „Judaizm”, Warszawa 1987, Krajowa Agencja Wydawnicza.

Wiebke W., „Kobieta w Islamie”, Warszawa 1982, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.

Wouke H., „To jest mój Bóg. Judaizm: wiara, prawo etyka”, Warszawa 2002, wydawnictwo Alfa.

„Praktyczny Słownik Biblijny”, red. Anton Grabner-Haider, Warszawa 1999, Instytut Wydawniczy PAX.

„Święty Koran. Teksty arabskie i tłumaczenie polskie”, Islam International Publications LTD 1990.

„Tora – Pięcioksiąg Mojżeszowy”, tłum. Cylkow I., Kraków 2006, Wydawnictwo Austeria.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 1996, wydawnictwo Pallottinum.

Strony Internetowe

 http://www.pft.wroc.pl/pft/historia/wdd03-dec.html

 http://portalwiedzy.onet.pl/93790,,,,hadis,haslo.html

Wykłady:

Dec I., „Mulieris dignitatem - wzory wielkich kobiet.”, Wykład wygłoszony w ramach XXXIII Wrocławskich Dni Duszpasterskich 28 sierpnia 2003 r.

• Następny artykuł